Sarf

Zamanlarına Göre Fiiller

Arapçada fiiller zamanlarına göre mazi, muzari ve emir olarak üç kısımda incelenir.

  1. MAZİ FİİL

Mazi fiil geçmiş zamanda gerçekleşmiş olayları anlatmak için kullanılan fiildir. Bu fiiller ile anlatılan eylemler, bitmiş devam etmeyen eylemlerdir.

Mazi fiillerin çekimleri 1., 2. ve 3. Şahıslara ve bu şahısların tekil, ikil ve çoğullarına göre yapılır. Bu çekimlerde müzekker ve müennes yani tekillik ve erillik ayrımı da söz konusudur. Müennes ve müzekker ayrımı sadece 2. ve 3. şahıslarda yapılır. 1. şahıslarda bu ayrım söz konusu değildir.

İlgili Makaleler

Mazi fiilin çekimi aşağıdaki gibidir.

  الجمع الثنّى المفرد  
       3.    Eril kişi كَتَبُوا كَتَبَا كَتَبَ غائب
       3.    Eril kişi كَتَبْن كَتَبَتَا كَتَبَتْ غائبة
       2.    Eril kişi كَتَبْتُمْ كَتَبْتُمَا كَتَبْتَ مخاطب
       2.    Dişil kişi كَتَبتُنَّ كَتَبْتُمَا كَتَبْتِ مخاطبة
       1.    Şahıslar كَتَبْنَا كَتَبْنَا كَتَبْتُ متكلم
  Çoğul İkil Tekil  

Yukarıda mazi fiilin çekimini verdiğimiz tablonun daha anlaşılır olması için tercümesini veriyoruz.

  الجمع الثنّى المفرد  
    3.    Eril kişi Onlar yazdı O ikisi yazdı O yazdı غائب
    3.    Eril kişi O kızlar yazdı O iki kız yazdı O kız yazdı غائبة
    2.    Eril kişi Siz yazdınız Siz ikiniz yazdınız Sen yazdın مخاطب
    2.    Dişil kişi Siz kızlar yazdınız Siz ikiniz yazdınız (kız) Sen yazdın (kız) مخاطبة
    1     Şahıslar Biz yazdık Biz yazdık Ben yazdım متكلم
  Çoğul İkil Tekil  

Örnekler;

وَقَفَ الرَّجُلُ               Adam durdu.

جَائَتِ البِنْتُ                Kız geldi.

جَرَى الأَرنَبُ           Tavşan koştu.

  1. MUZARİ FİİL / الفِعْلُ المُضَارِعُ

Muzari fiil, bir eylemin şimdiki zaman, geniş zaman yada gelecek zaman içerisinde gerçekleştiğini/gerçekleşeceğini ifade eden fiildir. Bu fiilin, أ, ت, ي, ن  harflerinden biriyle başlaması gerekir.

Muzari fiilin çekimi de mazi fiil ile aynı şekilde yapılır. Ancak başında yukarıda bahsi geçen muzari harflerinden birisi bulunur.

Muzari fiilin çekimi aşağıdaki gibidir.

  الجمع الثنّى المفرد  
       3.    Eril kişi يَكْتُبُون يَكْتُبَان يَكْتُبُ غائب
       3.    Eril kişi تَكْتُبْنَ تَكْتُبَان تَكْتُبُ غائبة
       3.    Eril kişi تَكْتُبُون تَكْتُبَان تَكْتُبُ مخاطب
       2.    Dişil kişi تَكْتُبْنَ تَكْتُبَان تَكْتُبينَ مخاطبة
       1.    Şahıslar نَكْتُبُ نَكْتُبُ أَكْتُبُ متكلم
  Çoğul İkil Tekil  

Yukarıda çekimini verdiğimiz muzari fiilin daha anlaşılır olması için tercümesini veriyoruz.

  الجمع الثنّى المفرد  
  3.    Eril kişi Onlar yazıyorlar O ikisi yazıyor O yazıyor غائب
  3.    Eril kişi O kızlar yazıyorlar O iki kız yazıyor O kız yazıyor غائبة
  2.    Eril kişi Siz yazıyorsunuz Siz ikiniz yazıyorsunuz Sen yazıyorsun مخاطب
  2.    Dişil kişi Siz kızlar yazıyorsunuz Siz ikiniz yazıyorsunuz (kız) Sen yazıyorsun (kız) مخاطبة
  1     Şahıslar Biz yazıyoruz Biz yazıyoruz Ben yazıyorum متكلم
  Çoğul İkil Tekil  

Örnekler;

أَغْسِل وَجْهِي                          Yüzümü yıkıyorum.

نَلْعَبُ بِالكُرَةِ                           Top oynuyoruz.

تَقْرَأُ فَاطِمَةُ الجَرِيدَة                  Fatma gazete okuyor.

  1. EMİR FİİL

Emir fiil, birinci şahsın ikinci şahıstan isteğini belirtmek için kullanılan fiildir. Emir fiil  muzari fiilin 2. şahıs kiplerinden yapılır. Yapılış şekli şöyledir.

  1. Muzarilik harfi atılır. يَذْهَب muzari fiildir ve ي harfi muzarilik harfidir. Bu harfi atınca ذْهَبَ
  2. Kelimenin ilk harfi harekesiz (cezimli/sakin) ise başına bir hemze (ا) getirilir. ذْهَبُ   iken اذْهَبُ
  3. Muzari fiilin orta harfinin harekesi zamme ise hemze zamme ile, fetha veya kesra ise kesra ile harekelenir. اِذْهَبُ
  4. Son olarak da fiilin sonu cezimlenir. اِذْهَبْ

Müzekker çoğul, müzekker ve müennes müsennalar ve muhataba kiplerinin sonundaki nunlar hazfedilerek meczum yapılırlar.

Emir fiillerin çekimleri sadece ikinci şahıs kiplerinden tekil, ikil, çoğul olarak ve bir de eril-dişil ayrımı gözetilerek yapılır. Dolayısıyla emirin altı kipi bulunmaktadır.

Emir fiilin çekimi aşağıdaki gibidir:

  الجمع المثنّى المفرد  
2.  Eril kişi اُكتُبُوا اُكْتُبَا اُكْتُبْ مخاطب
2.  Dişil kişi اُكْتثبْنَا اُكْتُبَا اُكْتُبِي مخاطبة
  Çoğul İkil Tekil  

Yukarıda çekimini verdiğimiz emir fiilin daha anlaşılır olması için çekimini veriyoruz.

  الجمع المثنّى المفرد  
2.  Eril kişi Siz yazın Siz ikiniz yazın Yaz مخاطب
2.  Dişil kişi Siz yazın Siz ikiniz yazın Yaz مخاطبة
  Çoğul İkil Tekil  

Örnekler;

اِقْرَأْ كِتَابَك!                   Kitabını oku.

اُنْظُر إلَى الْجَبَلِ              Dağa bak.

طَهِّرْ ثِيَابَكَ                   Elbiseni temiz tut.