Nahiv

Lazım ve Müteaddî (Geçişli ve Geçişsiz) Fiiller

Mef’ ulü bih almayan/ihtiyacı olmayan fiillere lazım (geçişsiz) fiil denir. Bir veya daha fazla mef’ulü bih alan fiillere ise müteaddî (geçişli) fiil denir.

Örnekler;

Manaları Müteaddî Filler Manaları Lazım Fiiller
Ateş evleri yaktı. أَحْرقَت النَّارُ الْمَنَزِلَ Çiçek açtı. تَفَتَّحَ الزَّهْرُ
Hizmetçi elbiseyi ütüledi. طَوَى الخَادِمُ الثَّوْبَ Baba sevindi. فَرِحَ الأب
Bilginlere ikram ettim. أَكْرَمْتُ الْعُلَمَاءَ  Rüzgar esti. هَبَّتَ الرِّيح

FİİLİN MÜTEADDÎ YAPILMASI

İlgili Makaleler

Lazım fiiller müteaddi yapılabilir. Aynı şekilede bir mef’ul alan fiiller de iki mef’ul alabilir hale getirilebilir.

Sülasi lazım fiiller إِفْعَال veya تَفْعِيل babına aktarıldıklarında müteaddi hale gelmektedir.

Anlamı Müteaddi yapılmış fiil Anlamı Lazım Fiil
Adamı çıkardım. أَخْرَجْتُ الرَّجلَ Adam çıktı. خَرَجَ الرَّجلُ
İşi kolaylaştırdım. سَهَّلْتُ الْمسأَلَةَ İş kolay oldu. سَهُلَت الْمَسألَةُ
Yağmur yürümeyi zorlaştırdı. صَعَّبَ الْمَطَرُ السَّيْرَ Yolda yürümek zor oldu. صَعُبَ الَّسَّيْرُ فِي الطَّرِيق

Bir mef’ul alan fiiller yine  إِفْعَال babına ve تَفْعِيل babına aktarıldıklarında iki mef’ul alırlar.

Anlamı Müteaddi yapılmış fiil Anlamı Lazım Fiil
Erdal’a kitabı okuttum. أقَرَأتُ أرْدَالَ الكِتَابَ Erdal kitabı okudu. قَرَأَ أرْدَالُ الكِتَابَ
Çocuğa Kur’an’ı ezberlettim. حَفَّظْتُ الطِّفلَ الْقُرآنَ Çocuk Kur’an’ı ezberledi. حَفِظَ الطِّفلُ الْقُرآنَ
Ürünleri kamyona taşıttım. حمَّلَتُ الشَّحِنَةَ البَضَائِعَ Kamyon ürünleri taşıdı. حمَلَت الشَّحِنَةُ البَضَائِعَ

Bazı fiiller, herhangi bir değişiklik yapılmadan da geçişli yapılabilir. Bu durumda bu fiiller harf-i cerli mef’ul alırlar.

Anlamı Müteaddi yapılmış fiil Anlamı Lazım Fiil
Turist ülkesine kilim götürdü. ذَهَب السَّائِح بِالبِسَاط إلى بَلَدِهِ Turist ülkesine gitti. ذَهَبَ السَّئِحُ إِلى بَلَدِهِ
Mekke’den misvak getirdim. اتيْتُ بالسِّواكِ مِن مكَّةَ Mekke’ den geldim. أَتَيْتُ مِن مَكَّةَ

Özetlemek gerekirse bir fiili müteaddi yani geçişli yapmanın yolları şunlardır.

  1. Başına hemze getirilir. قَعَدَ – أقعد
  2. Fiilin ikinci harfi şeddelenir. عظم – عظّم
  3. Harf-i cer getirilir. سار – سار ب