Nahiv

Müfret Tesniye Cemi

Arapça’da isimler müfret (tekil), tesniye (ikil) ve cemi (çoğul) olmak üzere üçe ayrılır.

         Müfret, aynı cinsten olan varlıklardan sadece bir tanesini gösteren isimdir. Türkçe ifadesiyle tekil isimlerdir.

Örnek:

İlgili Makaleler

حَدِيقة   bahçe

درس   ders

قَلَم      kalem

كِتَاب   kitap

         Tesniye ise, aynı cinsten varlıklardan iki tanesini gösteren isimdir. Bu kalıbın Türkçe’de tam olarak karşılığı yoktur. Ancak biz buna ikil diyebiliriz. Bir kelimeyi tesniye yapmak için  sonuna elif nun (ان)  âni yada (ين) eyni eklenir. Eğer kelime kapalı te (dişil te’si) ile bitiyorsa kapalı te açılır, sonra bu ekler kullanılır. Kelime cümle içerisinde merfûluğu gerektiren bir konumdaysa ( انِ ) âni eki, mansûb veya mecrûr konumdaysa (يِْن ) eyni eki alır. İkillerde ref alâmeti elif ( ا), nasb ve cer alâmeti ye ( ي)’dir. Nûn ( ن) her üç durumun ortak harfi olduğundan belirleyici etkisi yoktur, alâmette zikredilmez.

Örnek:

ين ان Anlam
حَديقتين حَديقتان İki bahçe
درسين درسان İki ders
قلمين قلمان İki kalem
كتابين كتابان İki kitap

          

Cemi, aynı cinsten varlıkların ikiden fazlasını gösteren isimdir. Aslında Türkçe karşılığı çoğul demektir. Ancak Türkçe’de çoğul dediğimiz zaman iki tane olanları da içine almış oluyor. Arapça da ise iki adet çoğul olmamaktadır. Yukarıda da anlatıldığı gibi Arapça’da iki tesniye olmaktadır, çoğul değil.

Arapça’da cemiler 3 çeşittir. Bunlar; cem-i teksir, cem-i müzekker salim ve cem-i münnes salim.

  1. Cem-i Teksir / Düzensiz Çoğullar: Müfredinin yani tekilinin şekli değişerek, ikiden daha fazlasını ifade eden isimdir. Düzensiz çoğullar, adından da anlaşılacağı üzere, belli bir kuralı olmayan çoğullardır. Bu çoğulların i‘râbı tıpkı tekil kelimelerin i‘râbı gibidir; yani hareke ile olup merfû durumda damme ile, mansûb durumda fetha ile, mecrûr durumda kesra ile harekelenirler. Düzensiz çoğullar âkil (akıl sahibi olanlara ilişkin) ve gayrı âkil (akıl sahibi olmayanlara ilişkin) çoğullar olmak üzere ikiye ayrılır. Âkil olan çoğullar insanlara özgü isimlerin düzensiz çoğullarıdır (kadın, erkek, çocuk gibi). Gayrı âkil çoğullar ise insan dışındaki, akıl sahibi olmayan varlıklara ait çoğullardır (bitki, hayvan, eşya isimleri gibi).

Örnek:

Müfret

Tekil   Cem-i teksir Çoğul
وَرَقٌ kağıt أوْرَاقٌ kağıtlar
اَلْمَرْأَةُ kadın اَلنِّسَاءُ kadınlar
اَلطاَّلِبُ öğrenci

اَلطُّلاَّبُ

öğrenciler
قَلَمٌ kalem اَلْأَقْلاَمُ

kalemler

اَلْجَبَلُ dağ اَلْجِبَالُ dağlar
مَدْرَسَةٌ okul اَلْمَدَارِسُ

okullar

  1. Cem-i Müzekker Salim / Düzenli Eril Çoğul: Sonuna vav-nun yada ya-nun getirilerek elde edilen ve ikiden daha fazla müzekker (erkek) varlığı ifade eden cemidir. Düzenli eril çoğul, tekil ismin sonuna ( ُونَ ) ûne veya ( ِينَ) îne ekleri getirilerek yapılır. Merfû durumda ( ُونَ), mansûb ve mecrûr durumda  ِ(ينَ) getirilir. Düzenli eril çoğulun mansûb ve mecrûr hâlinin eki olan( ِينَ )’nin ikil kelimenin mansûb ve mecrûr hâlinin eki olan ( َينَ )’den okunuş bakımından farklı olduğuna dikkat ediniz. Biri …eyni iken, diğeri …îne’dir.

Örnek:

Müfred

Tekil   Cem-i Müzekker Salim Çogul

اَلْمُعَلِّمُ

öğretmen   اَلْمُعَلِّموُنَ öğretmenler
اَلْمُؤْمِنُ mü’min   مُؤْمِنوُنَ

müminler

  1. Cem-i Müennes Salim / Düzenli Dişil Çoğul: Sonuna elif ve açık ta harfi ilave edilerek elde edilen, ikiden daha fazla müennes (dişi) varlığı ifade eden cemidir. Eğer sözcük dişil te’si ile bitiyorsa, önce kelimenin sonundaki dişil te’si atılır, sonra ( ات) eki getirilir.

Örnek:

Müfred Tekil   Cem-i Müennes Salim Çoğul
اَلْخَالَةُ teyze   اَلْخاَلاَتُ teyzeler (marife)
اَلْمُعَلِّمَةُ bayan öğretmen   اَلْمُعَلِّمَاتُ öğretmenler
اَلْمُسلِمَةُ müslüman   اَلْمُسْلِماَتُ müslüman (bayanlar)
اَلْمُؤْمِنَةُ mümin (bayan)   ألْمُؤْمِناَتُ mümin (bayanlar)
مَجَلَّةٌ dergi   مَجَلاَّتٌ dergiler