Fiil Cümlesi
Arapçada Fiil Cümlesi
Arapçada iki çeşit cümle yapısı vardır. Bir isimle başlayan cümlelere isim cümlesi, bir fiille başlayan cümlelere de fiil cümlesi denir. Diğer bir deyişle öznesi yükleminden önce gelen cümlelere isim cümlesi, yüklemi öznesinden önce gelen cümlelere de fiil cümlesi denir.
Arapça Fiil Cümlesinin Unsurları
Arapça fiil cümlesi 3 ana unsurdan oluşur.
Fiil (yüklem) + Fail (özne) + Meful (tümleç/nesne)
Bu unsurların sıralaması ise sağdan sola doğru şu şekilde olur,
Önce fiil söylenir, sonra söz konusu fiili gerçekleştiren özne yani fail söylenir, sonra da failin yaptığı bu eylemden etkilenen nesne (tümleç) yani mef’ul söylenir.
Örnek:
رأي رجبٌ حسنًا (rea recebun hasanen) – Recep Hasan’ı gördü
Bu örnekte cümlemiz görmek eylemi ile yani “rea” fiili ile başlamıştır. Görme eylemini gerçekleştiren fail “Recep”tir. Bu nedenle sonu “un” şeklinde bitmiştir. Receb’in bu eyleminden etkilenen nesne ise “Hasan”dır. Bu sebeple “hasenen” şeklinde bitmiştir.
Şimdi tersini yapalım, Hasan Receb’i gördü diyelim:
رأي حسنٌ رجبًا
Arapçada Fiil, Fail, Mef’ul
Fiil cümlesinin unsurlarına şimdi biraz daha yakından bakalım:
- Fiil
Bir eylemi, zamana bağlı olarak anlatan kelimelerdir. Örneğin yukarıdaki cümlede yer alan “gördü” ifadesi görme eyleminin geçmiş zamanda yapıldığını anlatmaktadır. “görüyor” dense idi bu durumda yine görme eyleminin bu sefer şimdiki zamanda yapıldığını anlatmış olacaktı.
Arapçada üç fiil zamanı vardır.
Geçmiş zaman (Mazi)
b. Şimdiki ve geniş zaman (Muzari)
c. Emir (Emr) - Fail
Türkçede özne kavramının tam karşılığıdır. Kendisinden önce söylenen eylemi (fiili) gerçekleştiren unsurdur. Fail tek kelimelik bir isim olabileceği gibi, bir cümle şeklinde veya cümlemsi yapılar (şibih cümle) şeklinde gelebilir. Failler daima merfu konumda olurlar (Ref Hali). Merfuluk, yani öznel hal (veya yalın hal) tekil kelimelerde kelimenin son harfinin harekesine bakılarak anlaşılır. Merfu kelimelerin (tekil olanlar) son harflerinin harekesi ötre olur. - Mef’ul
Türkçede tümleç veya nesne dediğimiz kavramın Arapçadaki karşılığıdır. Tanım olarak, failin gerçekleştirdiği fiilden etkilenen unsurdur. Mef’uller daima mansub konumda olurlar (Nasb Hali). Mansubluk, yani nesnel hal veya bir kelimenin ek almış hali, tekil kelimelerde kelimenin son harfinin harekesinin fethalı olması ile anlaşılır.